از دیگر بخش های جالب توجه بازارهای قدیمی تیمچه ها بودند که ظاهرا در مراحل پایانی ساخت بازار بوجود آمده و معماری آنها نیز نسبت به سایر بخشها کاملتر است. تیمچه اکثرا دارای طرحی هشت وجهی است که دارای فضایی نسبتا بزرگ و سرپوشیده است که در دو یا سه طبقه ساخته شده و در گرداگرد صحن مرکزی آن دکان ها و حجره ها قرار گرفته اند. فضای مرکزی و وسیع تیمچه با طاق و گنبدهای مسقف شده و با کاربندی و مقرنسهای زیبا مزین می شده است. تیمچه بزرگ قم و تیمچه امینی کاشان درست در عصر انحطاط معماری ایران به صورت یک شاهکار نغز و هنرمندانه خودنمایی کرده اند.
تیمچه به معنى کاروانسراى کوچک بوده است. در دوره‌هاى معاصر به کاروانسراها یا سراهاى کوچک و سرپوشیده گفته مى‌شود. فضاى تیمچه‌ها نسبت به کاروانسراها از لحاظ اقتصادى گرانتر بوده و براى عرضه اجناس ارزان قیمت استفاده نمى‌شده است. از جمله تیمچه‌ها مى‌توان به سرا و تیمچهٔ امیر در تبریز، سرا و تیمچهٔ حاج‌رضا در قزوین، تیمچه نو در کاشان، تیمچه مظفریه در تبریز اشاره کرد.
زیباترین تیمچه‌های ایران کجاست؟
زیباترین تیمچه های ایران در شهر‌هایی قرار دارند که معروف‌ترین بازارهای سنتی را دارند. بازارهای سنتی اصفهان، شیراز، تهران، تبریز و کاشان، هر یک در دل خود تیمچه‌هایی دارند که حالا علاوه بر کارکرد اقتصادی، به جایی برای بازدید گردشگران تبدیل شده‌اند.
تیمچه چیست؟
از قدیم، یکی از مهمترین جاهای هر شهر بازار آن شهر بوده است. اهمیت بازار باعث شده زیباترین و خاص‌ترین نوع معماری را در آن ببینیم. بازارهای زیادی هستند که با دیدن دیوار‌ها و سقف بلند و حجره‌هایشان به وجد آمده‌ایم و راسته‌ها، سرا‌ها، حجره‌ها و تیمچه‌ها مثل اعضای بدن، بخشی از این بازار هستند.
تیمچه، حیاطی‌ست که دور تا دورش حجره‌هایی برای فروش اجناس وجود دارد. این بخش از بازار تا حدودی همان پاساژ امروزی‌ست و در خیلی از آنها، یک صنف اجناسش را عرضه می‌کند. به همان اندازه که پاساژگردی معمول و دلچسب است، اگر اهل فضاهای سنتی باشیم، تیمچه‌گردی هم ما را راضی می‌کند و اوقات خوشی را برایمان رقم می‌زند.
تیمچه مثقالی اصفهان
تیمچه مثقالی
بازار اصفهان که یکی از قدیمی‌ترین و زیباترین بازارهای سنتی ایران است، چند تیمچه معروف دارد که از آن جمله می‌توان به تیمچه ملک و جهانگیری اشاره کرد. در نزدیکی این دو تیمچه معروف در بازار قیصریه، تیمچه زیبایی هست که هم با اسم تیمچه مثقالی و هم با اسم بازار سماورسازها شناخته می‌شود.
تیمچه مثقالی، اسمش را از پارچه‌های زربافت گرفته است. گرانی این پارچه‌ها باعث فروش مثقالی آنها می‌شده است و به همین دلیل اسم تیمچه، مثقالی شده است. حالا زربافت فروش‌ها جای خود را به سماورسازها داده‌اند.
قدم که در تیمچه مثقالی بگذاریم فضای زیبایی را می‌بینیم که هنر از سر و رویش می‌بارد.
تیمچه مثقالی از جمله قسمت‌های بازار اصفهان است که نه تنها در و دیوارش روح اصفهان را در خود دارد که کسانی که در آن مشغول به کار هستند هم انگار از اصفهان قدیم به زمانه ما پرتاب شده‌اند. در این تیمچه زیبا، کافه‌ای هم هست که بی‌ربط به دوران قدیم و جدید این مکان نیست؛ کافه مس و قالی که یکی از معروف‌ترین کافه‌های اصفهان است.
آدرس: نقش جهان، خیابان سپه
تیمچه گل بازار وکیل
تیمچه گل بازار
در تیمچه گل بازار وکیل شیراز کالا‌های مختلفی عرضه می‌شود؛ از صنایع دستی گرفته تا لوازم خانگی لوکس، اما این اتفاق به هیچ وجه فضای زیبای تیمچه را خراب نکرده است.
شیرازی‌ها عادت دارند عصر‌ها به این تیمچه بروند، چرا که می‌گویند غروب خورشید در اینجا زیباست. اگر در شیراز‌گردی‌مان دنبال یک جای دنج و آرامی که با گل و گلدان‌های زیادی تزئین شده بگردیم، تیمچه گل بازار وکیل را نباید فراموش نکنیم.
آدرس: خیابان طالقانی، رو‌به‌روی حمام وکیل
تیمچه حاجب الدوله
تیمچه حاجب الدوله
سقف کاشی‌کاری شده و شیشه‌های رنگی مغازه‌ها، تیمچه حاجب الدوله را به یکی از زیباترین قسمت‌های بازار تهران تبدیل کرده است. تیمچه، در زمان ناصرالدین شاه توسط حاج علی خان حاجب‌الدوله ساخته شده و از آن وقت تا حالا سرپا مانده است. بیشتر مغازه‌های این تیمچه ظرف و ظروف و دکوری می‌فروشند.
آدرس: خیابان پانزده خرداد، سبزه میدان، بازار کفاش‌ها
تیمچه مظفریه
تیمچه مظفریه
وقتی درباره بازارهای سنتی ایران حرف می‌زنیم، نمی‌توانیم بازار تبریز را از قلم بیندازیم. معروف‌ترین تیمچه بازار تبریز، تیمچه مظفریه است که یکی از زیباترین تیمچه‌های ایران به حساب می‌آید.
در این تیمچه فقط فرش می‌فروشند، آن هم فرش دستباف و وقتی در آن راه برویم صدای خوردن دفه بر دار قالی از هر طرف شنیده می‌شود. عده‌ای هم فرش‌های قدیمی را روی زمین پهن کرده‌اند و همان وسط مشغول رفوی آنها هستند.
نقش و نگار فرش ایرانی که از هر جای این تیمچه دیده می‌شود، به علاوه کار‌هایی مثل رفوکاری، تیمچه مظفری را به موزه زیبای فرش تبدیل کرده.
حاج شیخ محمد جعفر امینی قزوینی این تیمچه را زمان ناصرالدین شاه ساخت. آن زمان مظفرالدین شاه، ولیعهد و حاکم تبریز بود و به قول معروف تیمچه، چشم مظفرالدین شاه را گرفت. حاج قزوینی برای اینکه تیمچه را از دست ندهد، اسم مظفریه را رویش گذاشت.
آدرس: بازار بزرگ تبریز (بلوار جمهوری، خیابان فردوسی)
تیمچه امین‌الدوله
تیمچه امین الدوله
برای دیدن یکی دیگر از تیمچه‌های زیبای ایران باید به شهر کویری کاشان برویم. کاشان، فقط شهر خانه‌های تاریخی نیست، چنانکه بازار زیبای کاشان جاذبه‌های زیادی دارد که یکی از مهمترین آن تیمچه امین‌الدوله است.
مثل تیمچه حاجب‌الدوله در تهران، تیمچه امین‌االدوله کاشان هم به دلیل مقرنس‌کاری‌های سقفش مشهور شده است. استاد علی مریم کاشانی بین سال‌های ۱۲۸۰ تا ۱۲۸۴ هجری قمری یعنی اواخر دوره قاچار این تیمچه زیبا را ساخته است. این تیمچه به وسیله دو در بزرگ چوبی به بازار وصل می‌شود. سال ۱۳۵۳ این تیمچه به ثبت ملی رسید.
منبع : معماری بازار
- ۰۰/۰۳/۱۶